Dyskalkulia

Dyskalkulia, czyli specyficzne zaburzenia arytmetyczne są zaliczane do specyficznych trudności w uczeniu się. Izolowana jej postać występuje bardzo rzadko, gdyż zwykle obserwujemy u uczniów trudności w nauce matematyki wynikające z występowania dysleksji. Zgodnie z klasyfikacją ICD-10 specyficzne zaburzenia arytmetyczne są ujęte pod pozycją F81.2, jednak w najnowszej publikacji ICD-11 będą występowały jako rozwojowe zaburzenia arytmetyczne.

Współczesny badacz, prof. Michael von Aster udowodnił, że w dyskalkulii zaburzone są podstawowe umiejętności numeryczne, przez co tradycyjne sprawdziany szkolne nie są w stanie jej wykryć. Autor twierdzi, że podobnie jak dysleksja, dyskalkulia jest zaburzeniem heterogenicznym, co oznacza, że nie istnieje jeden typowy wzorzec trudności charakterystycznych dla tego zaburzenia. Zwykle u dzieci z dyskalkulią obserwuje się trudności w zakresie funkcji wykonawczych oraz niskiej pojemności pamięci roboczej. Funkcje wykonawcze to procesy psychologiczne wyższego rzędu zaangażowane w świadomą kontrolę myśli i działań lub procesów związanych z zachowaniem ukierunkowanych na cel. Podczas rozwiązywania problemu matematycznego uczeń z zaburzeniami wyżej wymienionych funkcji ma zwykle trudność ze skonstruowaniem modelu matematycznego, z przywołaniem odpowiedniej procedury liczenia, z częstym utykaniem na poszczególnych etapach zadania oraz z oceną, czy wynik, który otrzymał, jest wynikiem końcowym. Pamięć robocza natomiast to system poznawczy polegający na krótkotrwałym przechowywaniu i operowaniu informacjami. Jeśli jest sprawna, pozwala na korzystanie z danych wcześniej zapamiętanych i łączenie ich z informacjami docierającymi na bieżąco. Innymi trudnościami obserwowanymi u uczniów ze specyficznymi zaburzeniami arytmetycznymi jest słaba elastyczność poznawcza i brak zmienności strategii w sytuacji, gdy obrana nie działa.

Diagnoza

Diagnoza specyficznych trudności w nauce matematyki nie jest łatwa, dlatego niewiele poradni psychologiczno-pedagogicznych w Polsce ją wykonuje. Aby móc trafnie i obiektywnie zdiagnozować opisywane zaburzenie, należy wykonać badanie psychologiczne oraz pedagogiczne pod kątem trudności w nauce matematyki. Jeśli uczeń nigdy wcześniej nie był diagnozowany w poradni, wówczas zaleca się także wykonanie badania pedagogicznego pod kątem oceny postępów w nauce czytania i pisania. Na wizytę do poradni dobrze jest zabrać ze sobą świadectwa szkolne. Bardzo pomocna jest także opinia nauczyciela (najlepiej nauczyciela matematyki), o którą rodzic zawsze może poprosić. Jeżeli w wyniku diagnozy psychologiczno-pedagogicznej uczeń otrzyma rozpoznanie występowania ryzyka specyficznych trudności arytmetycznych, wówczas istotne jest objęcie go pomocą terapeuty pedagogicznego, zajęciami korekcyjno-kompensacyjnymi oraz w miarę potrzeb także pomocą innych specjalistów, takich jak np. psycholog. Po diagnozie poradnia zaleca terapię ukierunkowaną na usprawnianie zaburzonych funkcji przez okres zwykle dwóch lat.

Warto w tym miejscu zaznaczyć, że terapia pedagogiczna i korepetycje są zupełnie innymi formami pomocy. Korepetycje bazują na opanowaniu przez ucznia materiału realizowanego aktualnie w szkole. Terapia pedagogiczna jest natomiast szeregiem oddziaływań na dziecko mających na celu usprawnianie zaburzonych sfer w celu niwelowania przyczyn i objawów niepowodzeń szkolnych.

Po okresie terapii zaleca się wykonanie rediagnozy (czyli ponowne wykonanie badania psychologicznego i pedagogicznego pod kątem trudności w nauce matematyki; ewentualnie jeśli występowały trudności, to także pedagogicznego pod kątem trudności w nauce czytania/pisania). Po uzyskaniu kompletu wyników badań, zespół badający zwykle jest w stanie dokonać oceny, czy trudności prezentowane przez ucznia są zaburzeniami ze spektrum specyficznych zaburzeń arytmetycznych, czy też mają inne podłoże.